Rechtspraak

RECHTSPRAAK IN DE SINT PITERKERK

De Sint Piterkerk heeft een rol gespeeld in de kerkelijke en wereldse rechtspraak. In de Middeleeuwen vond hier het ‘Seendrecht’ plaats. De Seend was een kerkelijke rechtbank, waar recht werd gesproken over geestelijke of profane (wereldse) zaken, die geestelijke personen (priesters, kloosterlingen) betrof. Leden van de Seend waren een vertegenwoordiger van de bisschop (provisor genoemd) en een vertegenwoordiger van de zgn. aartsdiaken (deken genoemd). Soms waren beide vertegenwoordigd in één persoon, als regel ‘deken’ genoemd. De Seend was de laagste kerkelijke rechtbank, die 1 à 2 maal per jaar, en daarboven zo vaak als nodig was, zitting had.

De rechtszitting werd tevoren aangekondigd en er werden officiële aanklagers (Wroegers) benoemd, die bekend moesten maken welke vergrijpen er waren voorgevallen tegen goddelijke en kerkelijke wetten in een bepaalde parochie en dus berecht moesten worden. Met name ging het dan om kwesties als ontucht, meineed, ongeloof, heiligschennis en tovenarij. Tot in de 16e eeuw heeft dit gericht regelmatig gewerkt.

Na de Reformatie werd in het toen afgesloten koor van de kerk recht gesproken door de Grietman van Idaarderadeel.

Het recht moest op ‘vanouds vastgestelde plaatsen’ worden gesproken. De Grietmannen van Idaarderadeel zullen traditiegetrouw voor de plaats van de Seend hebben gekozen.

In dit verband is interessant de opmerking van Dr. Eeltje Halbertsma in de ‘Friese Volksalmanak’ van 1836:

“Noch tige koartlyn wie it bygebou of it âIde koar fan ‘e tsjerke it Rjocht- of Weeshûs en dêrûnder de finzenis fan it doarp. Boppe de doar fan dat forbliuw stie mei greate, forgulde Romeinske letters skreaun “Better wurd”. Ik ken gjin opskrift dat better foar in kerker past, hwant forbettering sawol as bistraffing moat it doel wêze fan alle opsluting”.

Volgens Dr. Eeltje is deze spreuk afkomstig van de grietman Carel van Roorda. Van deze wordt ook verteld, dat zijn akte van benoeming tot grietman op 6 juli 1635 werd voorgelezen door zijn oom in het ‘Rechthuis’ te Grou. Dit is naar we mogen aannemen de huidige consistorie (vergaderruimte van de kerkenraad).

Bronnen:

Dr. R.R. Post: Kerkelijke Verhoudingen in Nederland voor de Reformatie.

M.P.van Buytenen: De Grietenij Idaarderadeel

G.Dijkstra: Bijdrage tot de kennis van het leven van Dr. Eeltje Halbertsma.